21 september, 2017
De Commercieele Club Groningen is het na-zomerse verenigingsseizoen begonnen met een indrukwekkende lezing van prof. Rob de Wijk. Deze landelijk bekende hoogleraar internationale betrekkingen en veiligheidszaken en directeur van het Haagse Centrum voor Strategische Studies hield maandagavond 11 september de eerste, en goed bezochte, clublezing van het najaar.
Dat hij de lezing hield op 11 september was geen toeval, want in de Amerikaanse datum-aanduiding was het die dag “9/11”, en precies zestien jaar geleden dat in New York de Twin Towers werden aangevallen. “Het is vandaag “9/11”, oftewel de dag die de wereld heeft veranderd. Fijn dat Rob de Wijk naar Groningen is gekomen om hierover te vertellen”, zo introduceerde voorzitter Harm Post van de Commercieele Club Groningen de spreker.
De Wijk zelf liet weten dat het geven van de inleiding in Groningen voelde als een thuiswedstrijd. Zijn moeder is ‘honderd procent Groningse’, en zelf studeerde hij tot 1984 geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. Vanwege zijn prettige herinneringen aan Groningen had hij zich voorgenomen om later die avond nog een bezoek te brengen aan zijn vroegere stamkroeg. Maar eerst zou hij ruim een uur lang een diepgravend college houden over de veranderingen in de wereldorde.
Zijn analyse was overigens niet erg optimistisch stemmend. Want hij signaleerde een tiental trends die er samen voor zorgen dat de liberale wereldorde waar wij met z’n allen groot in zijn geworden onder zeer grote druk staat. Diverse leden van de Commercieele Club Groningen lieten na afloop weten dat ze het betoog van De Wijk wel érg somber vonden, en dat het glas dat half leeg lijkt, ook als half vól kan worden omschreven. Maar volgens De Wijk kan hij het als hoogleraar veiligheidszaken nu eenmaal niet mooier maken dan het is. ‘De liberale wereldorde is aan het verkruimelen. Dat gaat zó hard: dat is nog niet eerder vertoond in de wereldgeschiedenis!’.
Zo is er momenteel sprake van een machtsverschuiving naar het oosten. ‘In 2030 heeft China de machtspositie van de VS overgenomen. Dat is op zichzelf niet zo erg. Maar China behoort niet tot de westerse familie. Terwijl wij wel vijfhonderd jaar lang in de westerse cultuur hebben geleefd’.
Instabiel Rusland
Een tweede trend is de instabiliteit in Rusland. ‘Dat is een zorgelijke ontwikkeling. En dat terwijl wij in Europa onze defensie zodanig hebben verwaarloosd, dat wij nog amper één brigade van een paar duizend man op de been kunnen brengen. Bovendien zijn er tal van onopgeloste conflicten, die Rusland naar believen kan doen oplaaien om het westen dwars te zitten.’
Afrika
Een derde trend vormt de instabiliteit in het midden oosten en Afrika, die zal blijven bestaan. ‘Ik durf de voorspelling zeker wel aan dat er draconische maatregelen nodig zijn om asielzoekers straks tegen te houden. Want de bevolking in Afrika zal met een half miljard stijgen, maar de economie daar zal dat niet kunnen opvangen’.
Een vierde trend is die van de energieprijzen. ‘Die gaan omlaag. Dat heeft enorme gevolgen voor de begrotingen van olieproducerende landen. Dat zal zorgen voor instabiliteit in landen als Saoedi Arabië en Rusland’’.
Handelspolitiek en machtspolitiek
Een vijfde trend die hij signaleerde is dat handelspolitiek verandert in machtspolitiek. ‘China en Rusland investeren nu in Europa, bijvoorbeeld in de havens van Rotterdam of Finland. Mochten er ooit spanningen ontstaan, dan zullen zij daar gebruik van gaan maken. Bovendien zal door de steun van China aan landen als Griekenland en oost-Europa verdeeldheidgaan ontstaan binnen Europa’, aldus Rob de Wijk, die daar op aanvulde dat Europa ook handelspolitiek verandert in machtspolitiek.
Brexit
Al met al zorgwekkende ontwikkelingen, aldus De Wijk. Ze leiden tot een onzekere wereldorde waardoor mensen in hun schulp gaan kruipen. ‘Dat is in wezen ook de verklaring voor de Brexit en de populariteit van Donald Trump. Het leidt tot protectionisme en “soevereinisme”: ‘eigen land eerst’. Maar daarmee ook tot een aantasting van de wereldorde die zoveel welvaart bracht’, zo betoogde De Wijk.
Optimisme?
Toch: helemaal negatief was De Wijk nu ook weer niet. ‘Er gaat een nieuwe industriële revolutie ontstaan dankzij “the internet of things”. Daarvoor is veel kennis en creativiteit nodig, en daarover beschikken wij in Europa gelukkig. Bovendien heeft het westen laten zien zichzelf steeds opnieuw uit te kunnen vinden. Kijk maar naar de toenadering tussen Macron en Merkel: dat is een veelbelovende ontwikkeling voor Europa. Wíj kunnen onszelf opnieuw uitvinden, maar dat kan het autocratisch geregeerde Rusland niet’.
‘Om de redenering van Charles Darwin te volgen: de winnaar is degene die zich het beste aanpast. Dan denk ik dat Europa dat zal zijn. Wij hebben ons altijd opnieuw weten uit te vinden met creativiteit’, aldus Rob de Wijk.
